Pilates w Rehabilitacji

Regularna aktywność fizyczna a dolegliwości bólowe narządu ruchu:

Zaburzenia ze strony układu mięśniowo – szkieletowego człowieka w dzisiejszych czasach sięgają skali epidemii. Powodują znaczne ograniczenie aktywności fizycznej człowieka, w każdej strefie jego życia. Doprowadzają do obniżenia szeroko rozumianej jakości życia, poprzez stale rozwijające się zespoły przeciążeniowe narządu ruchu.
Większość badań naukowych donosi, że jedną z najskuteczniejszych metoda leczenia dolegliwość bólowych jest kinezyterapia. Zastosowanie odpowiedniego rodzaju ćwiczeń dobranych indywidualnie dla każdego pacjenta, jest bardziej pomocne w leczeniu bólu przewlekłego niż inne  formy terapii. Kinezyterapia ma za zadanie odtworzyć prawidłowe wzorce ruchowe i zapobiegać powstawaniu patologicznych kompensacji w aparacie ruchu.

Systematyczne wykonywanie ćwiczeń wiąże się z wieloma korzyściami, niezależenie od tego czy dana osoba zgłasza występowanie dolegliwości bólowych. Jednocześnie jeżeli takie już istnieją, to pozytywne efekty w zmniejszaniu bólu ze strony kręgosłupa, kolan czy kompleksu barkowego przynosi metoda Pilates.

Metoda Pilates

Metoda Pilates obecnie bardzo mocno spopularyzowana w wielu studiach fitness, staje się coraz częstszym elementem programów rehabilitacji medycznej i  fizjoterapii sportowej.

Pilates jest metodą kinezyterapeutyczną, której fundament został zbudowany w oparciu o ćwiczenia siłowe oraz ćwiczenia zawierające elementy baletu i jogi. Trudno nazwać metodę   Pilates tylko zastawem kompleksowych ćwiczeń wykonywanych na macie, gdyż sam  Autor metody Joshep Pilates, w latach dwudziestych dwudziestego wieku nazwą ja „sztuką kontrologii”. Zakłada ona, że ciało i wszelkie jego ruchu poddane są woli umysłu. Każdy ruch wykonywany jest świadomie i rozpoczyna się w centrum ciała, nazwanego przez Pilatesa – „powerhouse”i/lub „core”.

System ćwiczeń stworzonych przez Pilatesa może stosować każdy bez względu na poziom sprawności fizycznej oraz wiek. Autor zaznaczył, że każde ćwiczenie czy skonstruowany zestaw powinien być zsynchronizowany z umysłem i ciałem pacjenta indywidualnie, a  ruch powinien być funkcjonalny – przypominający naturalne czynności dnia codziennego. Jest to metoda, która w sposób bezpieczny i kompleksowy zaangażuje praktykującego do świadomego rozwoju, poczynając od podstawowych struktur, takich jak mięśnie i stawy.

Zasady metody Pilates

Pilates jako człowiek niezwykle zdyscyplinowany opracował sześć podstawowych zasad, jakimi powinień posługiwać się człowiek w trakcie wykonywania każdego ćwiczenia :

1. Koncentracja – maksymalne skupienie myśli na wykonywanej czynności ruchowej, celem rozwinięcia stabilności fizycznej angażując jednocześnie ciało i umysł. Koncentracja wspomaga aktywowanie mięśni z odpowiednią siłą, uczy jak rozluźniać i relaksować ciało, a także hamuje nieprawidłowe wzorce ruchowe – zwiększając świadomość ćwiczącego.

2. Oddychanie – niezwykle ważne, ponieważ zsynchronizowane z ruchem wpływa na jego jakość. Wdech powiązany z aktywnym rozciąganiem kręgosłupa, zaś wydech łączy się z ruchem w fazie pracy mięśniowej typu ekscentrycznego. Prawidłowe oddychanie korzystnie wpływa na technikę ćwiczeń i koordynację, w trakcie ich wykonywania ale i samopoczucie w ciągu dnia. Prawidłowy oddech to prawidłowa praca przepony i klatki piersiowej, które głównie ze względu na siedzący tryb życia dzisiejszego społeczeństwa są znacznie zaburzone.

3. Aktywne centrum, tzn. „ powerhouse”- stanowi rdzeń ciała, a także fundament do ćwiczeń w metodzie Pilates. Praktykujący przed rozpoczęciem ćwiczeń powinien nauczyć się prawidłowo napinać mięśnie całego kompleksu lędźwiowo- miedniczno – biodrowego, tzn. tułowia , do którego należą m.in. miesień poprzeczny brzucha, przepona i mięśnie dna miednicy.

4. Precyzja – ruch powinien być jak najbardziej dokładny, a praktykujący skoncentrowany na każdym jego elemencie, skrupulatność wykonywanych ćwiczeń jest znacznie ważniejsza niż liczba jego powtórzeń. Ruch dokładny to lepszy efekt terapeutyczny.

5. Kontrola – w metodzie Pilates jest bardzo podobna do zasady koncentracji. Kontrolę wykorzystujemy aby zrównoważyć napięcie,  pomiędzy mięśniami antagonistycznymi czego skutkiem jest poprawa m.in. koordynacji nerwowo- mięśniowej, a w efekcie utrzymanie prawidłowej postawy ciała. Jest to niezmiernie ważne w sytuacji gdy niektóre elementy narządu ruchu nie pracują prawidłowo, bądź są uszkodzone.

6. Płynność – odzwierciedla ona naturalny lekki i niewymuszony ruch ciała. Każdy z nas osobno odznacza się różnym sposobem poruszania się, wykonując ruchy w indywidualnym tempie. Płynność to wykonywanie danego ćwiczenia, tak aby jak najmniejszym kosztem energetycznym zsynchronizować ruch z oddechem.

Cel metody i wykorzystanie jej elementów w fizjoterapii

Pilates skonstruował swoją metodę tak, aby ćwiczenia wykonywane były w sposób funkcjonalny. Człowiek traktowany jest jako jednostka funkcjonalna, którą należy rozwijać poprzez niwelowanie deficytów posturalnych oraz poprawę umiejętności motorycznych.

Metoda wykorzystuje techniki uwalniania „ technique relese”, które przyczyniają się do wydobycia maksymalnych możliwości ciała ludzkiego, stosując kontrolowane oddychanie, ćwiczenie rozciągające, rozluźniające, a także normalizujące napięcie mięśniowe. Fizjoterapeuta czy trener, wykorzystując tę technikę ma za zadnie nauczyć świadomości praktykującego, dzięki czemu zrozumie on w jaki sposób powinien się poruszać, aby stać się jeszcze bardziej sprawnym.

Pilates wykorzystał również technikę rekrutacji „technique recruit”, która jako przeciwnik techniki uwalniania ma za zadnie włączyć do pracy określone grupy mięśniowe. Fundamentem w metodzie, jest nauka angażowania mięśni głębokich kompleksu lędźwiowo – miedniczno- biodrowego, dzięki czemu budujemy stabilizację ciała rozwijając równowagę, koordynację i kontrolowany ruch.

Metoda często wykorzystywana jest jako trening kompletny w sporcie wyczynowym, a także jako element rehabilitacji w urazach sportowych. Ćwiczenia Pialtesa często są stosowane jako profilaktyka bólowo-  przeciążeniowa kręgosłupa zarówno u osób starszych, jak i młodszych oraz  u pacjentów z bólami kolan i bioder, a także po całkowitej ednoprotezoplastyce wyżej wymienionych stawów, czy  urazach więzadłowych . Metoda bardzo dobrze sprawdzi się u  kobiet w okresie ciąży i połogu oraz z problemami natury uroginekologicznej, gdzie konieczna jest reedukacja aktywności mięśni dna miednicy.

Aleksandra Olbryś

Absolwentka II Wydziału Lekarskiego Warszawskiego UM, magister fizjoterapii. Zajmuje się schorzeniami kończyny górnej – łokieć, bark i kończyny dolnej – stopa, kolano, biodro oraz pacjentami dolegliwościami bólowymi kręgosłupa