Fabella – co powinieneś o niej wiedzieć.

Jeżeli spotkałeś się z pojęciem fabelli, czy zespołu fabelli to znaczy, że prawdopodobnie borykasz się z bólem kolana i dostałeś właśnie wyniki badania obrazowego. Stwierdzona została obecność fabelli i tu pojawia się pytanie – co to takiego?

Fabella jest trzeszczką (inaczej hipomolchionem) – to znaczy małą kością, zatopioną we włóknach mięśnia brzuchatego łydki – dokładniej jego głowy bocznej. Samo jej występowanie nie jest żadną patologią, ale może powodować szereg dolegliwości.

Fabella nie występuje u wszystkich i może być obecna w jednym lub obu kolanach. Badania szacują obecność fabelli w zależności od źródeł na 20% do 87% populacji, ale częściej podawana jest liczba bliżej 20%. Wiadomo, że owa trzeszczka występuje częściej w populacji azjatyckiej, co prawdopodobnie ma związek z większą aktywnością zgięciową kolana, wynikająca z uwarunkowań kulturowych. Fabella została opisana w 1909 roku przez Pancosta jako struktura, która ”prawdopodobnie nie ma żadnej konkretnej funkcji, poza tą, że czasem jest, a czasem jej nie ma”. Aktualnie uważa się, że zmniejsza ona i rozkłada siły związane ze zgięciem, podobnie jak rzepka rozkłada siły i zwiększa kąt natarcia w kolanie związane z ruchem wyprostu.

Co to jest zespół fabelli?

Jak już ustaliliśmy fabella może występować i nie powodować żadnych dolegliwości. Dowiadujemy się o niej zazwyczaj przy jakiejś formie podrażnienia jej okolicy – zespołu fabelli. Może to być wynik urazu lub powtarzających się przeciążeń. Fabella występuje po tylno-bocznej stronie kolana i tam zazwyczaj będą pojawiały się dolegliwości. Trzeba je różnicować z wieloma innymi strukturami, które mogą powodować ból tej okolicy:

• Łąkotką boczną (ML) – ból mam zazwyczaj charakter ostry, strzelający, może powodować blokowanie kolana
• Pasmem biodrowo-piszczelowym (ITBS) – ból w okolicy bocznej kolana, promieniujący dystalnie
• Więzadłem pobocznym bocznym (LCL) – ból w rzucie więzadła
• Zapaleniem kaletki (bursitis)
• Mięśniem dwugłowym uda – ból przy testach oporowych
• Stawem piszczelowo-strzałkowym bliższym (PTFJ) – specyficzne testy prowokacyjne
• Podrażnieniem nerwu strzałkowego wspólnego – dodatnie testy rozciągowe
• Mięśniem podkolanowym
• Więzadłem podkolanowo-strzałkowym
• Cystą Bakera
• Stłuczeniem kostnym – pourazowo
• Odcinkiem lędźwiowym kręgosłupa
• Zakrzepicą żylną

Najczęstszymi objawami zespołu fabelli są:

• okresowy ból po tylno-bocznej lub tylnej stronie kolana. Ból nasila się przy wszystkich czynnościach powodujących zbliżanie się fabelli i ucisk na tylna stronę kłykcia bocznego kości udowej – są to:
• wyprost kolana i wyprost stawu skokowego – powodujące rozciąganie mięśnia brzuchatego łydki
• poprzez mechaniczny docisk przy maksymalnym zgięciu kolana – np. podczas siadu na piętach

Ból może pojawiać się podczas czynności dnia codziennego – np. podczas schodzenia ze schodów lub dopiero podczas aktywności sportowej, a nawet kilka godzin po niej. Fabella może również powodować podrażnienie nerwu strzałkowego i wynikające z tego objawy ubytkowe.

Obecność fabelli stwierdza się na podstawie badania obrazowego – RTG/ USG/ MRI.

Opisano w literaturze naukowej przypadki pacjentów, którzy przechodzili leczenie artroskopowe kolana z różnych przyczyn, m.in. uszkodzenia łąkotki bocznej, co nie przynosiło żadnej poprawy gdy generatorem bólu była fabella.

Leczenie zachowawcze polega na opracowaniu tkanek miękkich uda i podudzia, technikach manualnych mających na celu oddalenie fabelli od kłykcia bocznego kości udowej. W przypadku braku poprawy stosuje się ostrzyknięcia lekiem pod kontrolą USG. Gdy i ta metoda zawiedzie stosuje się operacyjne wycięcie fabelli – fabellectomię. Rehabilitacja po tym zabiegu trwa około trzech miesięcy. Kule łokciowe są opcjonalne przez 2 tygodnie. Obciążanie kończyny jest możliwe od razu po operacji.  W tym czasie pracuje się nad wyrównaniem siły i masy mięśniowej (jeżeli ból trwa długo może dojść do osłabienia siły mięśniowej), pełnym zakresem ruchu, stabilizacją kończyny dolnej. Powrót do sportu jest możliwy po zagojeniu tkanek miękkich i torebki stawowej.

Maciej Rywacki

Posiada kompetencje w zakresie terapii: (IAOM), PNF, medyczny trening terapeutyczny oraz masaż tkanek głębokich. Pomaga pacjentom wrócić  do pełnej sprawności po urazach oraz w zespołach przeciążeniowych kręgosłupa i kończyn.